Durometry (twardościomierze) Shore'a i twardościomierze IRHD podlegają dobrowolnym, okresowym potwierdzeniom metrologicznym, tak jak inne przyrządy pomiarowe i badawcze. Potwierdzać je można: 1) zewnętrznie, przez wzorcowanie (sprawdzanie) w zewnętrznych, usługowych laboratoriach wzorcujących lub 2) wewnętrznie, przez wzorcowanie (sprawdzanie) przez użytkownika.
Wzorcowanie może się odbywać trzema metodami, z których tylko dwie pierwsze są dostatecznie znormalizowane:
1. Metoda bezpośrednia wg normy ISO 18898 (siła sprężyny i geometria wgłębnika)
Tą metodę wzorcowania (sprawdzania) durometrów stosują w zasadzie wyłącznie profesjonalne laboratoria wzorcujące. Przy użyciu siłomierzy sprawdzane są dokładności siły adiustowanych sprężyn twardościomierzy Shore'a i IRHD w wyznaczonych normami punktach referencyjnych. Siły sprężyn w punktach referencyjnych mają przełożenie na odpowiednie wartości twardości. Ponadto sprawdzane są tolerancje geometrii wgłębników przy użyciu laboratoryjnych przyrządów do pomiaru długości. Czasem sprawdza się także tolerancje wymiarów stopek dociskowych w durometrach.
Warty odnotowania jest także fakt, że norma ASTM D2240 przewiduje do wzorcowania twardościomierzy Shore'a użycie specjalnie w tym celu skonstruowanych kalibratorów, dostępnych w handlu.
Tą metodę wzorcowania (sprawdzania) durometrów stosują w zasadzie wyłącznie profesjonalne laboratoria wzorcujące. Przy użyciu siłomierzy sprawdzane są dokładności siły adiustowanych sprężyn twardościomierzy Shore'a i IRHD w wyznaczonych normami punktach referencyjnych. Siły sprężyn w punktach referencyjnych mają przełożenie na odpowiednie wartości twardości. Ponadto sprawdzane są tolerancje geometrii wgłębników przy użyciu laboratoryjnych przyrządów do pomiaru długości. Czasem sprawdza się także tolerancje wymiarów stopek dociskowych w durometrach.
Warty odnotowania jest także fakt, że norma ASTM D2240 przewiduje do wzorcowania twardościomierzy Shore'a użycie specjalnie w tym celu skonstruowanych kalibratorów, dostępnych w handlu.
Tę metodę wzorcowania (sprawdzania) stosują głównie użytkownicy twardościomierzy Shore'a i IRHD, choć być może także niektóre laboratoria wzorcujące.
Gumowe wzorce twardości produkowane są zwykle w zestawach (kompletach) kilku-sztukowych. W handlu występują zestawy wzorców Shore'a dla skal A/AM, D i OO/OOO oraz zestawy wzorców IRHD dla skal N i M. Wzorce mają formę prostopadłościanów lub krążków o grubości ok. 6.4-7.5 mm i średnicy/ szerokości ok. 51 mm. Każdy wzorzec oznaczony jest wartością twardości w danej skali oraz błędem granicznym, standardowo dla metody Shore'a wynoszącym +/- 2 Sh, mimo że norma ISO wymaga błędu nie większego niż +/- 1.5 Sh.
Gumowe wzorce twardości produkowane są zwykle w zestawach (kompletach) kilku-sztukowych. W handlu występują zestawy wzorców Shore'a dla skal A/AM, D i OO/OOO oraz zestawy wzorców IRHD dla skal N i M. Wzorce mają formę prostopadłościanów lub krążków o grubości ok. 6.4-7.5 mm i średnicy/ szerokości ok. 51 mm. Każdy wzorzec oznaczony jest wartością twardości w danej skali oraz błędem granicznym, standardowo dla metody Shore'a wynoszącym +/- 2 Sh, mimo że norma ISO wymaga błędu nie większego niż +/- 1.5 Sh.
Wzorce gumowe są standardowo wzorcowane i certyfikowane przez producentów. Cena certyfikatu kalibracji jest albo wliczona do ceny zestawu, albo podana osobno jako opcja. Wzorce te można też wzorcować w usługowych laboratoriach wzorcujących metodami nieakredytowanymi. Wzorce sprawdzane metodami akredytowanymi są trudno dostępne w handlu (o ile w ogóle są). Można ten problem częściowo obejść zlecając badanie wzorców jako próbek gumowych w laboratoriach badawczych metodami akredytowanymi.
3. Metoda pośrednia wg normy ASTM D2240 (metalowe wzorce twardości)
Metodę tą stosują użytkownicy twardościomierzy Shore'a, do których w czasie zakupu dołączone były w standardzie metalowe wzorce twardości durometrowej Shore'a. Wzorce metalowe są w ASTM D2240 jedynie wspomniane z nazwy, czyli stwierdzone jest ich istnieniem jednak bez opisu stosowania. Wzorce metalowe oznaczone są konkretnymi wartościami twardości Shore'a w danej skali (wraz z błędem granicznym) i służą do kontroli stopnia wysunięcia wgłębnika ze stopki dociskowej. Są dostępne w handlu zwykle jako standardowe załączniki do durometrów. Mają formę prostopadłościanów lub walców o określonej grubości/ wysokości (wynikającej z przeliczenia stopni wysunięcia wgłębnika) i posiadają otwór przelotowy lub nieprzelotowy w środku. Wzorców z otworami przelotowymi używa się ich w ten sposób, że kładzie się je na równej powierzchni szklanej i od góry dociska się stopę durometru, podczas gdy wgłębnik dotyka szklanego "dna" otworu.
Wzorce metalowe nie są zwykle wzorcowane i certyfikowane przez producentów, ale da się je wzorcować lub mierzyć w laboratoriach usługowych metodami nieakredytowanymi. Są to de facto sprawdziany długości czy też głębokości, ale da się przekonwertować głębokości poszczególnych otworów na jednostki twardości durometrowej Shore'a.
------------------------------------------------
Jeśli chodzi o durometry (twardościomierze Shore'a), to poza wzorcowaniem (sprawdzaniem) laboratoria mogą wykonywać w razie potrzeby ich adiustację (regulację), która jest czynnością specjalistyczną. Podczas adiustacji biegły metrolog z laboratorium wzorcującego lub serwisu technicznego dokonuje regulacji adiustowanej (kalibrowanej) sprężyny. Sprężyna ta jest zabezpieczona obudową, której użytkownik durometra nie powinien pod żadnym pozorem otwierać - zwłaszcza w okresie gwarancji.
W firmie MATBOR można nabyć durometry oraz durometry z wzorcami metalowymi. Można nabyć także zestawy wzorców gumowych Shore'a i IRHD z fabrycznymi certyfikatami kalibracji. W naszej firmie można zamawiając także wzorcowanie durometrów, wzorców metalowych i gumowych. W uzasadnionych przypadkach (rozregulowanie, błąd wykraczający poza wymagania normy) podczas wzorcowania durometra może być przeprowadzona także jego adiustacja.
Zapytania ofertowe prosimy kierować na adres e-mailowy: marketing@matbor.pl
Oprac. R.Garbiec
MATBOR Sp. z o.o.
