Z definicją wzorcowania (ang. calibration) przyrządu pomiarowego jako czynności z zakresu metrologii technicznej (przemysłowej) można zapoznać się w Międzynarodowym Słowniku Podstawowych i Ogólnych Terminów Metrologii oraz w ustawie prawo o miarach.
Oprócz wzorcowania istnieją też takie czynności techniczno-metrologiczne jak sprawdzenie (ang. verification), adiustacja/ regulacja (ang. adjusting), oraz ekspertyza. W przypadku ekspertyzy wyróżniamy jej dwa rodzaje: techniczną i sądową.
Nas interesuje jednak sprawdzenie (ang. verification) i jego relacja wobec wzorcowania (ang. calibration). Czynność sprawdzenia przyrządu pomiarowego występuje zarówno w metrologii technicznej (przemysłowej) jak i w metrologii prawnej. W metrologii prawnej jest elementem legalizacji, a w unijnym systemie oceny zgodności zwane jest nawet z polska wprost legalizacją WE. Natomiast w metrologii technicznej sprawdzenie nie pociąga za sobą żadnych skutków prawnych, lecz co do zasady jest tą samą czynnością co w metrologii prawnej. Sprawdzenie przyrządu pomiarowego dotyczy bowiem zawsze jego zgodności z wymaganiami określonej specyfikacji. W metrologii prawnej specyfikacja odniesienia jest określona przez akt prawny, a w metrologii technicznej - przez użytkownika przyrządu lub przez klienta zlecającego sprawdzenie stronie trzeciej (np. laboratorium wzorcującemu, urzędowi miar).
W metrologii technicznej sprawdzenie może być dodatkowym, opcjonalnym elementem wzorcowania lub czynnością samodzielną:
- Jeśli zlecamy na przykład laboratorium zewnętrznemu wzorcowanie suwmiarki dwustronnej z głębokościomierzem (tzw 4-funkcyjnej) cyfrowej 0-150/ 0.01 mm, to laboratorium porówna wskazania suwmiarki z wartościami wzorców długości, wyznaczy błędy jej wskazań (wraz z niepewnością ich wyznaczenia) i poda je na świadectwie wzorcowania (certyfikacie kalibracji, ang. calibration certificate). Ocena czy suwmiarka nadaje się do pomiarów czy nie - zostawiona jest użytkownikowi/ właścicielowi suwmiarki.
- Możemy jednak zlecić także wzorcowanie ze sprawdzeniem lub samo sprawdzenie. Jeśli zlecamy wzorcowanie ze sprawdzeniem, to musimy określić w zleceniu wzorcowania wybraną przez nas specyfikację, której wymagania powinien naszym zdaniem spełniać przyrząd. W przypadku w/w suwmiarki może to być nieaktualne zarządzenie prezesa GUM ws wprowadzenia przepisów o przyrządach suwmiarkowych, aktualna norma PN-EN ISO, nieaktualna norma PN lub aktualna norma DIN 862.
- Można też samemu sporządzić taką specyfikację, która będzie uwzględniała potrzeby własne lub/i kontrahentów. Laboratorium w tej sytuacji przeprowadza oprócz samego tylko wzorcowania także sprawdzenie wyników wzorcowania z wymaganiami specyfikacji i orzeka zgodność lub niezgodność w świadectwie świadectwie wzorcowania (certyfikacie kalibracji). W Polsce orzeczenie zgodności z wymaganiami podaje się na pierwszej stronie świadectwa wzorcowania, w ostatnim opcjonalnym punkcie pod tytułem "zgodność z wymaganiami", wg formuły ustalonej przez PCA. Ponadto na drugiej stronie świadectwa - w tabeli wyników wzorcowania - umieszcza się dodatkową kolumnę z konkretnymi wymaganiami specyfikacji.
W niektórych przypadkach można też zlecić samo sprawdzenie przyrządu pomiarowego. Wtedy wystawiane jest świadectwo sprawdzenia. Świadectwo to może ale nie musi zawierać wyników wzorcowania. Musi jednak zawierać orzeczenie zgodności danych parametrów przyrządu z wymaganiami określonej specyfikacji (na zasadzie analogii ze świadectwem legalizacji z zakresu metrologii prawnej). Obecnie zdarza się, że niektóre nieakredytowane laboratoria wzorcujące nazywają swoje usługi sprawdzeniami, zamiast wzorcowaniami, a świadectwa - świadectwami sprawdzenia, zamiast wzorcowania. Takie postępowanie jest uzasadnione tylko w przypadku, gdy czynności obejmują oprócz wzorcowania także stwierdzenie zgodności z wymaganiami danej specyfikacji. Jeśli jest to tylko wzorcowanie (bez oceny zgodności), to powinno być nazywane wzorcowaniem - ponieważ akredytacja laboratorium czy jej brak nie ma wpływu na międzynarodowe znaczenie terminu "wzorcowanie „. Laboratoria akredytowane zobowiązane są zawsze stosować termin "wzorcowanie" i "świadectwo wzorcowania" - niezależnie od tego czy czynność obejmowała tylko wzorcowanie, czy pełne sprawdzenie (wzorcowanie + ocena zgodności ze specyfikacją metrologiczną).
Oprac. R. Garbiec
MATBOR Sp. z o.o.
Czytaj także KLIK
Definicja sprawdzenia (ang. Verification) w słowniku VIM: "verification provision of objective evidence that a given item fulfills specified requirements (pol. sprawdzenie - dostarczenie obiektywnego dowodu, że dany element spełnia określone wymagania)
EXAMPLE 1 Confirmation that a given reference material as claimed is homogeneous for the quantity value and measurement procedure concerned, down to a measurement portion having a mass of 10 mg.
EXAMPLE 2 Confirmation that performance properties or legal requirements of a measuring system are achieved. EXAMPLE 3 Confirmation that a target measurement uncertainty can be met.
NOTE 1 When applicable, measurement uncertainty should be taken into consideration.
NOTE 2 The item may be, e.g. a process, measurement procedure, material, compound, or measuring system.
NOTE 3 The specified requirements may be, e.g. that a manufacturer's specifications are met.
NOTE 4 Verification in legal metrology, as defined in VIML, and in conformity assessment in general, pertains to the examination and marking and/or issuing of a verification certificate for a measuring system.
NOTE 5 Verification should not be confused with calibration. Not every verification is a validation.
NOTE 6 In chemistry, verification of the identity of the entity involved, or of activity, requires a description of the structure or properties of that entity or activity."
